İLETİŞİM KAVRAMI VE TANIMI

İLETİŞİM KAVRAMI VE TANIMI

Dilimizde kullanımı giderek yaygınlaşan "iletişim" kavramının yerine, yakın zamanlara kadar "haberleşme" ile Fransızca ve Almanca'dan dilimize geçen "komünikasyon" (Communication) sözcükleri kullanılıyordu. "Communication" sözcüğü, Latince'deki communicatio'un karşılığıdır. Communication'un kökeninde yine Latince'deki communis kavramı bulunmaktadır. "Birçok kişiye ya da nesneye ait olan ortaklaşa yapılan" anlamındaki bu kavramdan hareketle iletişim sözcüğünün özünde, yalın bir ileti alışverişinden çok, toplumsal nitelikli bir etkileşimi ve paylaşımı dile getirdiği söylenebilir.

İnsan etkinliklerinin ve ilişkilerinin tümü iletişimle ilgilidir. Yazmak, okumak, çalışmak, eğlenmek, alışveriş yapmak, kavga etmek, sevmek, istemek, buyurmak vb. tüm etkinliklerimizle içiçe olan bir olgudur. İletişim yaşamımızda öylesine önemli yer tutar ki, genelde “yaşamak iletişimde bulunmaktır” demek pek yanlış olmaz. "İletişim bir başkası ile konuşmaktır; televizyondur, gazetedir, yazınsal bir eleştiridir, saç biçimimizdir, giyim biçimimizdir, mağara duvarındaki resimdir, sahnede Anouilh’un “Antigone’u”, sinema perdesinde “Yurttaş Kane” dir, bazen duymak, bazen görmek, bazen de dokunmaktır. İnsan etkinliklerinin ve ilişkilerinin tümü iletişimle ilgilidir."(Zıllıoğlu,M.) Bu nedenle her zaman ve her yerde vardır. Toplumsaldır ve anlamların paylaşımıdır; temel amacı insanın çevresi üzerinde etkili olma isteğidir ve değişik katmanlarda gerçekleşen bir etkinliktir. İnsan yaşamında bu denli öneme sahip kavram olan iletişim, kullanıldığı alanlara göre değişik anlam taşır. Kısaca bu tanımlardan bazılarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• İletişim, bilgi ve anlayışın bir bireyden diğerine geçirilmesi sürecidir ve temel olarak insanlar arasında bir anlam köprüsüdür.
• İletişim; gerçeklerin, hislerin, düşüncelerin, karşılıklı bir alışverişidir.
• İletişim; bir bireyin veya grubun, diğer birey veya grubun davranışlarını etkilemek amacıyla uyarıcı bir öğenin karşı tarafa ulaştırılmasını sağlayan bir süreçtir.
• İletişim; anlama, duyma ve duyurma, düşünme ve düşündürme, bilgi alma ve bilgi vermektir.
• İletişim, insanın kendini sosyal bir varlık olarak ifade etmesi için zorunludur. İnsan, çevresi ile iletişim kurarak yaşar. Onun her davranışı, konuşması, susması, duruşu ve oturma biçimi, kendini ifade etmesidir; yani çevresine mesaj iletmesidir. İletişim, bilgi üretme, iletme ve algılama sürecidir. İletim kurmakta asıl amaç, anlaşılabilir mesajların gönderilmesi ve karşı tarafın tutum ve davranışlarında değişiklik yapmaktır.

İnsan yaşamını iletişim kurarak sürdürür. Yaşam bir bakıma iletişim kurma serüvenidir. Normal zihinsel fonksiyonlara sahip olan bir insan, iletişim kurmadan yaşayamaz. Sessizliği ve yalnızlığı seçen insan, vücut diliyle, çevrelerine mesaj iletmeye çalışır; yani insanlar sessiz kaldığı zamanlarda bile, ya vücut diliyle dışa doğru, ya da otokritik yoluyla, içe doğru kendisiyle iletişim halindedir. Bilgi paylaşma faaliyeti olan iletişim, kişilerin kendini ifade edebilme ve kendilerini dinletme gereksinimleri sonucunda ortaya çıkar. Bu tanımlar doğrultusunda iletişim konusunda şunları söyleyebiliriz. İletişim toplumun temelini oluşturan bir sistem, öğretsel ve yönetsel yapının düzenli işleyişini sağlayan bir araç ve bireysel davranışları görüntüleyen ve etkileyen bir teknik, sosyal süreçler bakımından zorunlu bir bilim, sosyal uyum için gerekli bir sanattır.

Her insan iletişimi, farklık biçimde algılar ve yorumlar. Bir mesajı almak, yorumlamak, ya da göndermek, kişisel birikimimiz tarafından etkilenir. İnsanoğlunun tüm başarısının arkasında en temel faktör, iletişim yeteneğidir. Bu yetenek ona, soyut düşünebilme, daha ilkel bir yaşamı, daha uygar bir yaşama dönüştürebilme olanağını sağlamıştır. Bilimin her türü ve bütün dalları –sanat, tarih, coğrafya, vs.- örgütsel, yönetimsel ve yasal ilişkiler, iletişim sürecinden geçirilerek düzenlenir. Bir bakıma bilgi paylaşımı süreci olan iletişim, insanların kendilerini ifade edebilme, kendilerini dinletme ve kabul ettirme faaliyetlerinin sonucunda ortaya çıkmıştır.

Sözcük ve kavram olarak iletişimi değişik anlamlarda sürekli kullanmamız, bu sözcüğü tanımlama işimizi zorlaştırır. Yapılan bir araştırma ile sözcüğün 4560 kullanımı derlenerek, 15 ayrı anlamı belirlenmiştir (Dance 1970 için Bkz. Oskay 1982: 309) Bundan anlaşıldığı gibi, "iletişim" tüm canlı ve cansız sistemler içindeki ve arasındaki etki tepki ve değişim süreçlerini anlatmak için kullanılmaktadır. Ancak "iletişim" deyince genelde ilk akla gelen insanlar arası iletişim ve bu amaçla kullanılan araçlardır:

1. Duygu, düşünce ya da bilgilerin usa gelebilecek her türlü yolla başkalarına aktarılması, bildirişim, haberleşme (...)
2. Telefon, telgraf, televizyon, radyo gibi aygıtlardan yararlanarak yürütülen bilgi alışverişi, bildirişim, haberleşme ..." (TDK 1983: 578).